جنگ سایبری ایران و رژیم صهیونیستی؛ ابعاد و چشم‌انداز

در دو ماه اخیر نزاع میان ایران و رژیم صهیونیستی وارد فضای جدیدی شده است. علنی شدن جنگ سایبری میان تهران و تل آویو و گمانه زنی های رسمی در خصوص دو نبرد سایبری میان ایران و اسرائیل از سوی رسانه ها و حتی مسئولین رسمی نشان دهنده اهمیت موضوع است.
 
بر اساس گزارش واشنگتن‌پست حمله سایبری رژیم صهیونیستی در واکنش به عملیات سایبری‌ صورت‌گرفته از سوی ایران در ماه آوریل به «تاسیسات آبی اسرائیل» انجام شده است. ادعای حمله سایبری ایران به تاسیسات آب رژیم صهیونیستی را اولین‌ بار شبکه آمریکایی فاکس‌نیوز اعلام کرد و طی آن مدعی شد که هکرهای ایرانی از سرورهای آمریکایی در این حمله استفاده کردند و رسانه‌های رژیم صهیونیستی نیز اعلام کردند که کابینه امنیتی این رژیم با برگزاری «نشست فوق‌محرمانه» موضوع «حمله سایبری غیرعادی ایران» به این کشور را مورد بررسی قرار داده است.
 
 چند هفته پس از آن اخباری مبنی بر وقوع یک حمله سایبری به بندر شهید رجایی از سوی اسرائیل در رسانه ها منتشر شد که گفته می شد در تقابل حمله ادعایی به تاسیسات آبی اسرائیل بوده است. اگر چه این حملات نخستین حملات سایبری میان ایران و رژیم صهیونیستی نبوده است. اما نشان می‌دهد که منازعه میان آن‌ها منازعه‌ای در چندین جبهه است و شامل هدف قرار دادن زیرساخت‌های مهم غیرنظامی هم می‌شود. در این یادداشت به اهمیت جنگ سایبری و آینده احتمالی آن در نزاع ایران و تل آویو خواهیم پرداخت.
 

اهمیت حملات سایبری

  حملات سایبری به طور فزاینده به عنوان یکی از بزرگ ترین تهدیدهای جهان شناخته می شوند. برای نمونه، مجمع جهانی اقتصاد در گزارش مخاطرات جهانی سال ۲۰۲۰ حملات سایبری را از نظر احتمال وقوع و تاثیرگذاری در میان ۱۰ مخاطره برتر آورده است. این نگرانی نه جدید است و نه تعجب آور. فناوری‌های جنگ سایبری امکان حملات کم مخاطره و پنهانی را فراهم می آورد؛ مهاجم می تواند آن را رد کند و قربانی می تواند مشکلات را ناشی از نقص فنی بخواند.
 
به طور نمونه می توان به سرمایه گذاری های وسیع آمریکا در سال های اخیر در بحث جنگ سایبری اشاره کرد. اخیرا نیروی زمینی آمریکا با ارائه پیشنهادی بابت ارائه آموزش‌های سایبری، از وزارت دفاع درخواست بودجه 1 میلیارد دلاری کرده است.
 
نبرد سایبری حتی در نبرد میان حماس و رژیم صهیونیستی هم وارد فضای ویژه ای شده است. در می 2019 ارتش رژیم صهیونیستی اعلام کرد که در حملاتی به غزه، ساختمانی مسکونی را بمباران کرده است که در آن چند هکر حضور داشتند و می‌خواستند این رژیم را هدف حمله سایبری قرار دهند! ژنرال اسرائیلی مسئول بخش امنیت سایبری ارتش رژیم صهیونیستی اذعان کرده است که ارتش برای مقابله با این حمله سایبری، ساختمان مذکور را بمباران و با خاک یکسان کرده است.
 

سابقه حملات سایبری میان ایران و اسرائیل

جنگ سایبری میان ایران و رژیم صهیونیستی طی یک دهه است که وارد فضای جدی و عملیاتی خاص خود شده است. به گونه ای که ژنرال «ناداف پادان» که مسئول بخش امنیت سایبری رژیم صهیونیستی است، ضمن اذعان به پیشرفت توان سایبری ایران، تهران را مسئول بسیاری از حملات سایبری علیه این رژیم دانست ژنرال پادان در نشست امنیت سایبری اظهار کرده بود که ایران با کمک برخی طرف ها از جمله حزب الله لبنان، روزانه حملات سایبری گسترده ای را علیه رژیم صهیونیستی صورت می دهد. وی تصریح کرد که ایران قدرت‌مندترین کشور در دنیا در عرصه تکنولوژی نیست، اما با این حال هر روز توان سایبری این کشور بهتر و بهتر می شود.
 
اما به طور ویژه استاکس نت، اصلی ترین و یکی از نقطه عطف های ویژه در نبرد سایبری میان تهران و تل آویو است. به باور برخی ویروس رایانه ای «استاکس نت»، اولین سلاح دیجیتال جهان بود که حدود ۱۰ سال پیش تاسیسات غنی سازی ایران را هدف گرفت و پس از آن ایران هم به عنوان هدف این حمله به سرمایه گذاری های گسترده در زیرساخت های سایبری روی آورد. ویروس استاکس نت فضای جنگ سایبری میان دو طرف را از بحث نفوذ های اطلاعاتی یا خرابکاری های مجازی، وارد میدانی عملیاتی و ویژه کرد. سال گذشته دو خبرنگار هلندی با انتشار کتابی ناگفته های عجیبی از آن حمله سایبری به تاسیسات هسته ای ایران در سال 2007 را علنی کردند. در آن کتاب آمده است: « اسم رمز عملیات استاکس‌نت «بازی‌های المپیک» بود: عملیات مشترک آمریکا و اسرائیل که سیا، موساد و آژانس امنیت ملی آمریکا‌ (NSA) و همتای اسرائیلی آن (SIGINT) در آن نقش رهبری داشتند و از آنجایی که سه کشور دیگر هم در توسعه و تحقق آن نقش داشتند، پنج حلقه المپیک به عنوان نماد رمز این عملیات برگزیده شد. سه حلقه دیگر هلند و آلمان و فرانسه بوده‌اند، گرچه گفته می‌شود سازمان اطلاعات بریتانیا هم در این عملیات نقش‌آفرینی کرده است.» این اطلاعات نشان دهنده اهمیت ویروس استاکس نت و همچنین نفوذ سایبری اسرائیل در یک پرونده کلان در میان کشورهای مهم اروپایی و آمریکاست.
 
اما پس از استاکس نت تقریبا هیچ حمله و جنگ سایبری علنی و تقابلی میان ایران و اسرائیل در رسانه ها و گفتار مسئولین طرفین بروز جدی ای نیافته بود تا اینکه حملات سایبری به تاسیسات آبی اسرائیل و بندر شهید رجایی ایران باری دیگر جنگ سایبری میان دو طرف را به ویترین رسانه ها و تحلیل گران آورد.
 

حمله سایبری به تاسیسات آب اسرائیل

رسانه های اسرائیلی اواخر آوریل از حمله احتمالی سایبری به چندین مرکز تصفیه آب و فاضلاب خبر دادند. آژانس آب اسرائیل ابتدا گفت که نقص فنی بوده، اما بعدتر تصدیق کرد که مورد حمله سایبری قرار گرفته است. به گفته مقامات اسرائیلی، این حمله غیر از اختلال محدود در سیستم های توزیع آب محلی خسارت دیگری در پی نداشت. این خبر آن زمان و در میان پوشش خبری گسترده همه گیری کرونا مورد بی توجهی قرار گرفت، اما بعدتر رسانه های اسرائیلی ایران را مسئول این حمله سایبری دانستند. شبکه ۱۳ خبری ‎اسرائیل مدعی شد هدف از حملات سایبری اخیر ‎ایران به تاسیسات آب آشامیدنی در اسرائیل، بالابردن سطح کلر در آب بوده است.
 

حمله سایبری به بندر رجایی ایران

  اندکی بعد در ماه مه، سیستم های رایانه ای در شلوغ ترین بندر تجارت دریایی ایران یعنی بندر شهید رجایی در بندرعباس در نزدیکی تنگه هرمز هدف حمله سایبری قرار گرفت. به گزارش سازمان بنادر و دریانوردی ایران، در این حمله به سیستم های امنیتی و اطلاعات مرکزی نفوذ نشد و در عوض، سیستم های شرکت های عامل خصوصی چندین ساعت مختل شدند.
 
آویو کوچاوی، رئیس ستاد نیروهای نظامی اسرائیل، به طور مستقیم مسئولیت حمله را بر عهده نگرفت، اما گفت: «اسرائیل به اقدامات خود [علیه دشمنان] از طریق ابزارهای متعدد ادامه خواهد داد.»
 
عاموس یادلین، مقام سابق امنیتی اسرائیل نیز در گفتگو با روزنامه تایمز اسرائیل با تایید این خبر، یادآور شد که این حمله در واکنش به عملیات سایبری‌ ماه آوریل ایران به «تاسیسات آب شُرب اسرائیل» انجام شده است. همچنین روزنامه یدیعوت اخرونوت نیز در گزارشی با عنوان "اتیکت قیمت اسرائیلی" به قلم "یوصی یهوشوعَ" به تشریح جزئیات حمله سایبری اخیر به بندر شهید رجایی توسط گروهی از نیروهای سایبری اسرائیل از مبدا صحرای نقب پرداخته است. نویسنده این حمله را حاصل عملیاتی دقیق دانسته که ضمن از کار انداختن کامپیوترها و قطع ارتباطات دریایی بندر با کشتی های مستقر در ساحل، ترافیک سنگینی را در اسکله های بارگیری رقم زده است.  نویسنده در پایان گزارش خویش از توانمندی اسرائیل در انجام عملیات ایذایی در خلیج فارس ابراز خشنودی کرده است. 

قدرت سایبری در اسرائیل

درست در سالهایی که استاکس نت به عنوان یک پروژه بزرگ خود را نشان داد، تل آویو بخش سایبری خود را افتتاح کرد. رژیم صهیونیستی به دنبال ایجاد «طرح ملی سایبری» در سال ۲۰۱۰، برای تنظیم برنامه‌های ملی سایبری در سال ۲۰۱۱ تصمیم به ایجاد مرکزی گرفت که بتواند پیشرفت مسائل سایبری را در اسرائیل مدیریت کند و باعث تحکیم سازمان‌های مختلف در آن شود. به همین دلیل در آغاز سال ۲۰۱۲ دفتر ملی سایبر اسرائیل (Israel Natioal Cyber Bureau)  را افتتاح کرد.
 
اسرائیل در دهه گذشته هزینه و سرمایه گذاری های وسیعی در عرصه سایبری داشته است. به گونه ای که کارشناسان معتقدند که اسرائیل یک غول فناوری است و ایالات متحده و سایر کشورها آخرین تجهیزات پیشرفته اسرائیل را می‌خرند تا در معاملات ویژه دفاعی خود استفاده کنند. لذا جای تعجب نیست که اسرائیل مقام ششم را در شاخص سالانه نوآوری بلومبرگ در سال 2020 از آن خود کرده است؛ به ترتیب، کشورهای آلمان، کره جنوبی و سنگاپور مقام‌های اول تا سوم را داشتند و ایالات متحده و ژاپن در رده‌های چهارم و پنجم قرار گرفتند.
 
هم چنین جالب است بدانیم که براساس گزارش شرکت اسرائیلی «استارت‌آپ‌نیشن»، سرمایه‌ گذاران، رکورد سرازیر ساختن 815 میلیون دلار سرمایه را به بخش سایبری اسرائیل را در سال 2018 ثبت کردند.  با ثبت این رکورد و با ورود 16 درصد از کل سرمایه‌های جهانی در صنعت امنیت سایبری، اسرائیل رتبه دوم را پس از ایالات‌متحده به خود اختصاص داده است.
 

آیا نبرد جدید میان تهران و تل آویو آغاز شده است؟

با علنی شدن دو اتفاق مهم در اسرائیل و ایران و همراهی رسمی مسئولین دو طرف با گمانه زنی های رسانه ای، به خوبی نشان دهنده آغاز یک دوران جدید در نبرد میان ایران و اسرائیل است. مرکز فارن پالیسی در یادداشتی در این خصوص می نویسد: «ورود ایران و اسرائیل به مرحله جدیدی از فضای سایبری نباید تعجب آور باشد؛ اسرائیل مبتنی بر فنآوری است و به عقیده برخی، بزرگ ترین قدرت سایبری جهان به شمار می رود و منابع قابل توجهی را به امنیت دیجیتال و جنگ افزاری سایبری اختصاص داده است. طبق گزارش های منتشر شده، اگرچه هنوز نمی توان گفت که قابلیت های ایران در این زمینه با اسرائیل برابری می کند، اما به طور مداوم در حال پیشرفت است که در ادراک از تهدید سایبری و عطش سیراب نشدنی به برابری فناوری ریشه دارد… گرچه جنگاوری سایبری به اقدامی متداول تبدیل و همانطور که شاهد هستیم، از سایه خارج شده، اما همچنان قلمرویی تاریک و خارج از کنترل است. هیچ قانون بین المللی مانند کنوانسیون های پذیرفته شده در رابطه با جنگ های مسلحانه، در مورد جنگاوری سایبری وجود ندارد و بازیگران این حیطه مدام مرزها را در هم می شکنند و این در حال است که حاشیه ایمنی برای خطر کردن وجود ندارد. این مخاطرات نیازمند ایجاد ابزاری برای بازدارندگی در برابر حملات پیش بینی نشده است و هیچ بازدارندگی موثری در فضای سایبری وجود ندارد. این شاید بزرگ ترین درس حملات سایبری متقابل اسرائیل و ایران باشد.»
 
یادداشت فارن پالیسی به خوبی به چرایی انتخاب و احتمال گسترده تر شدن نبرد در جنگ سایبری میان ایران و تهران را عیان میکند.
 

ابعاد حملات سایبری احتمالی چگونه خواهد بود؟

سرمایه گذاری و پیشرفت دو طرف، نبود مرز و ساختار قانونی مشخص در حوزه سایبر در نظام بین المللی در کنار نامرئی بودن کنش گر و هم چنین نوع تنش و ماهیت دشمنی طرفین مؤلفه هایی است که این گزاره که «جنگ سایبری به یکی از اهرم های اصلی تقابل دو سویه ایران و تل آویو تبدیل خواهد شد» دور از منطق و انتظار نباشد.
 
همچنین انتظار می رود که بخشی از این حملات به تاسیسات حیاتی و راهبردی دو طرف چه در حوزه نظامی و چه در حوزه های عمومی و اجتماعی رخ دهد. اما با توجه به حساسیت های دو طرف و مراقبت های انجام شده در حوزه های نظامی و تاسیساتی چون پالایشگاه ها در ایران و یا نیروگاه های هسته ای در اسرائیل، توقع می رود حملات به مراکزی کم اهمیت دارتر اما موثر بر زندگی روزمره جامعه طرفین رخ دهد.
 
لذا باید توجه داشت که سیستم های بانکی، حمل و نقل بنادر و دریایی، تاسیسات خدمات اینترنتی و منابع اطلاعاتی اقتصادی سازمان های دولتی را میتوان جزو نقاط اصلی حملات احتمالی سایبری رژیم صهیونیستی در سال پیش رو دانست.
 

جمع بندی

انتظار می رود ضمن هوشمندی مسئولین جمهوری اسلامی ایران، سیاست گذاری های هدفمند و هوشمندانه در خصوص اینترنت و فضای سایبری کشور با یک‌پارچگی عملکرد تمام نهادها و قوای سه‌ گانه اتخاذ شود؛ مسئله ای که خلا آن کاملا در کشور و پدافند غیرعامل حس می شود.